بررسی فرآیندهای واژه سازی در معادل یابی واژگان علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی انگلیسی ـ فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه پیام نور و دانشگاه علمی کاربردی

2 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور تهران

3 سازمان پژوهشگاه علوم و فناوریاطلاعات ایران (ایران داک)

10.29252/kavosh.2019.1690

چکیده

فعّالیت اصلی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با پیشرفت و توسعة کشور در زمینه­های علمی همراه شده و بر این مبنا گروه­های واژه­گزینی به واژه­های علمی و تخصّصی پرداخته­اند. طبق مصوّبة سیصد و سی و یکم شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معادل­یابی عبارت است از برگزیدن یک واژه یا عبارت یا صورت اختصاری در مقابل لفظ بیگانه. در این مقاله، به واژه­های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی براساس رویکردهای صرفی و زبانشناختی و به منظور ارائة راهکارهای بهینه، جهت واژه­گزینی و واژه­سازی اصطلاحات پرداخته­ایم. این مقاله، از نظر هدف، از نوع پژوهش­های نظری است. روش تحقیق این مقاله به­صورت تحلیل محتوا می­باشد. اطّلاعات و مواد اوّلیة آن به روش اسنادی و سندکاوی کتابخانه­ای از کتب و منابع مرتبط گردآوری شده است که شامل کلّیة واژه­های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی دفتر اوّل تا سیزدهم (1395-1376) می­شود. در این پژوهش، از شیوة تجزیه و تحلیل کیفی استفاده­ شده ­است. نتایج برگرفته از این پژوهش نشان می­دهد فرهنگستان از تمام امکانات بالقوّه و بالفعل واژه­سازی در زبان فارسی بهره ­نبرده ­است و اینکه واژه­سازی بر اساس صرف اشتقاقی، بیش از همه چارة کمبود واژگانی فارسی می­باشد. بر اساس یافته­های تحقیق از 42800 واژة مصوّب با حذف مشترکات، حدود 188 واژه سرواژه، حدود 7 واژه ادغام، حدود 2663 واژه­های قرضی، حدود 47 واژه مضاعف­سازی و حدود 6700 واژه از راه­های اصلی واژه­سازی و بقیه ترجمة قرضی هستند و فرهنگستان زبان و ادب فارسی از قیاس و نوآوری برای ساخت واژگان استفاده نکرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying of word formation processes in equivalence of scientific terms of Academy of Persian Language and Literature English – Persian

نویسندگان [English]

  • AKRAM DEHGHANZADE 1
  • MOHAMMADREZA AHMADKHANI 2
  • MARYAMSADAT GHIASIAN 2
  • mahdi samai 3
1 Teacher of Payam Noor University and Applied Science University
2 Faculty member of Tehran Payam Noor University
3 Iran Science and Technology Research Organization (Iran Duck)
چکیده [English]

The main activity of Academy of Persian Language and Literature is accompanied with progress and development of country on the basis of the science and in this regard the terminology work groups have dealt with the specialized and scientific lexis. In this research we study approved terms of Academy of Persian Language and Literature based on linguistic and morphological approaches to present optimal ways for terminology work and word formation. The research is theoretical and the way of research is content analysis in method of qualitative analysis. The terms and the related data which are all the approved terms of Academy of Persian Language and Literature, thirteen note (1395-1376), which were collected in library method. The findings of the research revealed that Academy of Persian Language and Literature did not exploit of all potential and actual abilities of word formation in Persian language and word formation based on derivational morphology is the best solution for deficit of lexis of Persian language. The study showed from all the approved terms (32800), about 1310 loan word ( except for Arabic words and omitting the common words), about 17 terms reduplication( omitting the common words) and just 7656 terms ( omitting the common words) were formed from main ways of word formation and the rest of terms are calque and there is not any innovation in the approved terms of Academy of Persian Language and Literature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • science language
  • word formation
  • morphology
  • approved terms
  • Academy of Persian Language and Literature

مراجع

1- ابوالقاسمی، محسن(1378)، واژگان زبان فارسی دری، تهران: موسسه فرهنگی گلچین ادب.
2- افراشی، آزیتا(1386)، ساخت زبان فارسی. تهران: انتشارات سمت.
3 - شفیعی، محمود(1343)، شاهنامه و دستور، تهران: انتشارات نیل.
4- شقاقی، ویدا(1378)، قیاس و واژه­سازی، نخستین هم­اندیشی واژه­گزینی و اصطلاح­شناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، فرهنگستان.
5-______ (1386)، مبانی صرف، تهران: انتشارات سمت.
6- طباطبایی، علاء­الدین(1388). ساختمان واژه و مقولة دستوری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
7- فرشیدورد، خسرو(1363)، دربارة ادبیّات و نقد ادبی، تهران: مؤسسة انتشارات امیرکبیر.
8- فرهنگستان زبان و ادب فارسی(1387)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان1376- 1385،تهران: نشرآثار.
9-_________________(1387 )، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر پنجم، تهران: نشر آثار.
10-________________(1388)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر ششم، تهران: نشر آثار.
11-________________(1389)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر هفتم، تهران: نشر آثار.
12-________________(1390)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر هشتم، تهران: نشر آثار.
13-________________(1391)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر نهم، تهران: نشر آثار.
14-________________(1392)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر دهم، تهران: نشر آثار.
15-________________(1393) فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتر یازدهم، تهران: نشر آثار.
16-________________(1394)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفتردوازدهم، تهران: نشر آثار.
17-________________(1395)، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان، دفترسیزدهم، تهران: نشر آثار.
18-________________(1378)، مجموعه مقالات نخستین هم­اندیشی مسائل واژه­گزینی، تهران: مرکز نشر انتشارات.
19-گروه واژه­گزینی(1388)، اصول و ضوابط واژه­گزینی همراه با شرح و توضیحات، تهران: انتشارات فرهنگستان.
20-کلباسی، ایران(1380)، ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
21-گویدا، راستار د.س(1347)، (ترجمه: ولی­الله شادان)، دستور زبان فارسی میانه، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. 
22-واحدی لنگرودی، محمدمهدی(1378)، بررسی و مقایسه برخی فرایندهای واژه­سازی در حوزه واژگان زبان فارسی، نخستین هم­اندیشی واژه­گزینی و اصطلاح­شناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران.
23-همایی، جلال­الدین(1362)، التفهیم لاوائل صناعه التنجیم، تهران: انتشارات انجمن آثار ملّی.
ب) مقالات:
1 - انزابی­نژاد، رضا(1379)، طرزی افشار شاعری یگانه، شیوای یگانه، نامة فرهنگستان، شماره 15، ص 103-96 .
2- حق­شناس، علی محمّد(1356)، بلوای واژه­سازی، نگین، شماره 149، ص16-10.
3- رضایی باغ­بیدی، حسن(1377)، واژه­گزینی در عصر ساسانی و تأثیر آن در فارسی دری، نامة فرهنگستان شماره 15، ص 156-137.
4- زارعی دانشور، علی(1382)، اصول دستوری لغت­سازی علمی و فنی در زبان فارسی معاصر، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 165، ص 155-138.
5-_____________(1379)، واژه­سازی درون­متنی علاج قطعی، نشر دانش، سال 17،  شماره 1، ص31-28.
ج)منابع لاتین:
1- Aronoff,M. and Fudeman,K(2011).What is Morphology?. Oxford: Blackwell, Publishing.
2-Booij,G.(2005).The Grammar of Words an Introduction to Linguistic Morphology. New York: Oxford University Press.
3-Carrol, T. 2001. Language planning and language change in Japan Richmond and Surrey: Curzon Press.
4-Chomsky, N.(1965). Aspects of Theory of Syntax. Cambridge, Mass: MIT Press.
5-Coulmas, F. (1989). language adaption. Cambridge University Press.
6-Galinski, C. (1999). “The role of terminology infrastructures in the multimedia age”. In Sandrini, p. (ed.) Terminology and Knowledge Engineering. 793-807. Vienna: TemNet.
7-Haspelmath, M. (2002). understanding Morphology. London: Arnold
8- Infoterm, (2005). Guidences for Terminology: Formulating and implementing terminology policy in language communities. Paris: UNESCO.
9-Katamba, F. and  Stonham, J.( 2006). second edition. Morphology. Macmillan Press LTD. Great Britai..
10-Lehman,W.P. (1962). Historical Linguistics: An Introduction, Holt, Rinehart and Winston, New Yourk.
11-Sager, J. C.(1990. A Practical Course in Terminology Processing. Amsterdam: J. Benjamins.
12-Spencer, A. and Zwicky. A.M. (2007). The Handbook of Morphology, Stafford University and Ohio State University.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار