همدلی؛ مهارتی آرامبخش در شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد ساوه

2 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد ساوه

10.29252/kavosh.2021.13141.2688

چکیده

همدلی، یکی از مهارت‌های دهگانة زندگی در تعریف سازمان جهانی بهداشت است. در پژوهش حاضر، با تکیه بر این مهارت، شخصیت‌های شاهنامة فردوسی مورد واکاوی روان‌شناختی قرارگرفته و از این رهگذر، انواع همدلی در این اثر ارزشمند بررسی شده است. این که مفهوم مهارت همدلی در علم روان‌شناسی چیست؛ چه کسانی در کدام سبک رفتاری و به چه علت بیشتر از دیگران از این مهارت برخوردارند و این که همه همدلی‌های شاهنامه حقیقی و موثرند یا خیر، از مباحث محوری این نوشتار است.
با نگاهی در شاهنامه، درمی‌یابیم وزیران و مشاوران، پرستندگان (خدمتکاران) و اعضای خانوادة شاهان و پهلوانان بیشترین نقش‌های همدلانه را در این اثر ماندگار دارند. همدلی‌ها گاهی، حمایتی و مهرورزانه هستند و گاه، از حالت حمایتی، به مصلحتی تبدیل می‌شوند و گاه، برای ردّ درخواستی ناروا اتّفاق می‌افتند. در شاهنامه، کسانی که سبک ارتباطی آنها جرأتمندانه است، معمولاً با دیگران همدلی بهتری دارند؛ زیرا بیان و رفتاری سالم، قاطع و مناسب دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of empathy in Shahnameh characters

نویسندگان [English]

  • mina nabaei 1
  • reza fahimi 2
1 islamic azad university
2 islamic azad university
چکیده [English]

By the definition of the World Health Organization, empathy is one of the ten life skills. In this research, the characters of the Shahnameh have been psychologically analyzed in terms of this skill. Thus, different types of empathy are explored in this valuable work. The concept of empathy in psychology has also been explored. It is explained who in which style of behavior and why is more proficient than others, and whether all the empathies of the Shahnameh are genuine and effective. Reflecting on the Shahnameh, we find that ministers, advisers, servants, members of the kings and heroes' families have the greatest role of empathy in this immortal work. The empathy in the book is sometimes supportive and affectionate, sometimes expedient and sometimes used to reject an inappropriate request. In the Shahnameh, those whose communication style is daring usually empathize with others because they have healthy, decisive and appropriate speech and behavior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnameh
  • Ferdowsi
  • Life skills
  • Empathy
  • Wisdom
الف) کتاب­ها
1. اسلامی ندوشن، محمدعلی (۱۳۵۱). داستان داستان­ها، تهران، انجمن آثار ملی.
2. ---------- (1370). آواها و ایماها، تهران، یزدان.
3. اسکروچی، رامتین (1396). ریشه­شناسی کاربردی در واژگان انگلیسی، کرج، نوای فرهنگ و هنر
4. برزکار، ابراهیم (1397). مقدمه‌ای بر موضوعات شناختی (فرآیندهای‌ذهنی مبتنی بر پژوهش‌های مغز و روان‌شناختی)، تهران، آرتینه.
5. بولتون، رابرت (١٣٨١). روانﺷﻨﺎﺳﻲ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﻲ، ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ﺳﻬﺮاﺑﻲ، ﺗﻬﺮان، رﺷﺪ.
6.پارسا، حسن (۱۳۸۸). انگیزش و هیجان، چاپ دهم، تهران، دانشگاه پیام نور.
7. حمیدیان، سعید (۱۳۸۳). درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، چاپ دوم، تهران، ناهید.
8. دبیرسیاقی، سید محمد (1380). برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر، تهران، قطره.
9. سرّامی، قدمعلی (1383). از رنگ گل تا رنج خار، تهران، علمی و فرهنگی.
10. شمیسا، سیروس (۱۳۷۶). طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار. تهران: میترا.
11. فتی، لادن و فرشته موتابی و شهرام محمدخانی و مهرداد کاظم زاده عطوفی (1391). آموزش مهارت­های زندگی، تهران، میانکوشک.
12. فردوسی، ابوالقاسم (۱۳۸۲). شاهنامه، بر اساس چاپ مسکو. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.
13. ------------- (1386). شاهنامه، تصحیح جلال خالقی‎مطلق، تهران، مرکز دایرة‌المعارف‌بزرگ اسلامی.
14. مزلو، آبراهام اچ. (۱۳۷۳). انگیزش و شخصیت. ترجمه احمد رضوانی، چاپ سوم. تهران: آستان قدس رضوی.
15. محمدخانی، شهرام و حسن موسوی چلک و ربابه نوری و فرشته موتابی (1396). مهارت‌های زندگی (مهارت‌های رفتاری- ویژه والدین)، تهران: طلوع دانش.
ب) مقالات
1. تلخابی، مهری (1396). «نگاهی به مهم­ترین برادرکشی­های شاهنامه از منظر نظریه عقده حقارت آدلر»، فصلنامه تخصصی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیّات فارسی،شماره 31، صص 137-156.
2. ﺟﻲ. ﻟﻴﻮﻛﻨﺰ، رﺑﻜﺎ (١٣٨٢). «ادﺑﻴﺎت ﭼﻴﺴﺖ»، ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺷﻬﺮام اﻗﺒﺎل­زاده، ﻛﺘﺎب ﻣﺎه ﻛﻮدک و ﻧﻮﺟﻮان، ﺷﻤﺎرة ٧٧، صص ١٣٦-١٤١.
3. حسن رضایی، حسین (1396). ادبیّات: زبان همدلی یا زبان مشترک عواطف انسان‌ها، نخستین همایش بین المللی ادبیّات: زبان همدلی، شیراز، دانشکده خبر شیراز.صص10-1.
4. رحیمیان‌بوگر، اسحاق، شاره، حسین، حبیبی‌عسگرآبادی، مجتبی و بشارت، محمدعلی (1386). «بررسی تأثیر شیوه‌های جرأت‌ورزی بر سازگاری اجتماعی»، مجله نوآوری‌های آموزشی، 6(23)، صص54-29.
5. رفاهی، ژاله و نازفر مقتدری (1392). «اثربخشی آموزش مهارت همدلی به شیوه گروهی بر افزایش صمیمیت زوجین». فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده، 3(1)، صص56-44.
6. شکیبی‌ممتاز، نسرین (۱۳۸۷). «نقش گفتگو در داستان رستم و اسفندیار»، فصلنامه علوم‌انسانی دانشگاه الزهرا، شماره ۷۴، صص 111-91.
7. ستاری، رضا و حجت صفارحیدری و منیره مهرابی کالی (1394). شخصیت رستم بر اساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریه «خودشکوفایی» آبراهام مزلو، مجله متن پژوهی ادبی: 19(64)، صص 109-83.
8. غفوری، فاطمه (1389). «بررسی تطبیقی کانون روایت در شاهنامه فردوسی و مثنوی مولانا با تأکید بر داستان رستم و اسفندیار و داستان دقوقی»، مجله اندیشه­های ادبی دوره جدید سال دوم شماره 3، صص 1-32.
9. فیض‎آبادی، زهرا و لیلا عزیزی و مریم صالحی (1387). تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی پرسشنامه فرسودگی شغلی مزلاچ در کارکنان دانشگاه تهران، مجله مطالعات روانشناختی دانشگاه الزهرا، 4(3)، صص 92-73 .
10. ﻛﺎﻇﻤﻲ، ﺣﺎﻣﺪ (١٣٨٦). رﻳﺸﻪﻫﺎى ﻧﻮع‌دوﺳﺘﻲ در ﻃﻔﻮﻟﻴﺖ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ و اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ، ﺷﻤﺎرة ١، صص 62-44.
11. ﻛﺎوﻳﺎﻧﻲ، ﻣﺤﻤﺪ و ﻣﻮﺳﻮى، ﺳﻴﺪهﺳﺎدات (١٣٨٩). «ﺗﺤﻠﻴﻞ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮﻟﻮى در ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻮعدوﺳﺘﻲ»، دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﻋﻠﻤﻲﺗﺨﺼﺼﻲ ﻋﻼﻣﻪ، ﺳﺎل دﻫﻢ، ﺷﻤﺎرة ٢٦، صص 126-97.
12. ﮐﻬﻨﻮﺟﯽ، مرضیه (1395). «ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎد ﻫﻤﺪﻟﯽ در ﺑﯿﻦ اﻋﻀﺎی ﻫﯿﺄت ﻋﻠﻤﯽ دارای ﭘﺴﺖ­ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﯿﺘﯽ»، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ، 5(20)، صص186 -171.
13. ﮔﻠﻤﻦ، داﻧﻴﻞ (١٣٨٣). «ﻫﻤﺪﻟﻲ و ﻧﻮع‌دوﺳﺘﻲ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻫﻮش ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺗﻮﺳﺖ»، ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ ﺑﻠﻮچ، ﻣﺠﻠﺔ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ، 2(15 و 16)، صص 38-36.
14. ﻣﻈﻠﻮم، ﺳﻴﺪرﺿﺎ و امیرحسین ﻣﻴﺮﺣﻘﻲ (1392). «مضامین اخلاقی پرستار در شاهنامه»، مجله پژوهش پرستاری ایران، 8(28)، صص 8-1.
15.وزیری، شهرام و افسانه لطفی‌عظیمى (1390). «تأثیر آموزش همدلى در کاهش پرخاشگری نوجوانان»، روانشناسی‌تحولی (روانشناسان ایرانی)، 8(30)، صص 175-167.