بررسی زبان در منظومه ازهر و مزهر نزاری قهستانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایرات

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، ایران

10.29252/kavosh.2020.14265.2788

چکیده

نزاری قهستانی (645 ـ 721 هـ. ق) شاعر سده های هفتم و هشتم هجری است. وی در روستای فوداج از توابع بیرجند به‌دنیا آمد و در همانجا درگذشت. درباره دلیل تخلّص وی اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی سبب تخلّص وی را به نزاری، لاغری و ضعیفی وی یا انتساب او به نزارمستنصربن اسماعیل می‌دانند (ر.ک: صفا، 1378: 734). نزاریه یکی از فرقه‌های اسماعیلیّه است که پس از مرگ المستنصر بالل،ه در ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی شکل­ گرفته ­است. چنین به نظرمی‌رسد که یکی ازدلایل بی‌توجّهی به او و آثارش، مذهب او باشد. اثر مهم نزاری منظومه ازهر و مزهر است. از آنجا که «درهیچ‌ یک از کتاب‌نامه‌ها و دایرة‌المعارف‌ها اثری به نام ازهر و مزهر یافت نشده است. اشاره نزاری را به این که منظومه ازهر و مزهر بازآفرینی یک حماسه باستانی است باید به عنوان یک شیوه متعارف ادبی تلقی کرد» (بای‌بوردی،1370: 88).
داستان ازهر و مزهر، ده هزار و ششصد و دوازده بیت دارد که در سال 700 هجری در قالب مثنوی و بحر هزج مسدّس در مدتی کمتر ازیک‌سال به نظم درآمده است. این مثنوی، داستانی عاشقانه است و به نظر می ­رسد شاعر در سرودنش، به آثاری چون خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی نیز نظر داشته است. درواقع، ازهر و مزهر یک منظومه حماسی- غنایی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The study of the language in Azhar and Mazhar anthology authored by Nazari Ghohestani

نویسندگان [English]

  • parvane saneei 1
  • Hosein Aghahoseini 2
  • sayyed mortaza hashemi 3
1 Persian Language and Literature Department. Persian Literature Faculty. University of Isfahan. Isfahan. Iran
2 Persian literature group، Faculty of Literature and Humanities، University of Isfahan، Isfahan، Iran.
3 Persian Language and Literature Department. Persian Literature faculty. University of Isfahan. Iran
چکیده [English]

Nazari Ghohestani is a 7th and 8th century poet. He was born in the village of Fodaj in Birjand and died there. There is disagreement about the reason for his nickname. Some have attributed his nickname ‘Nazari’ to his thinness and weakness or his relation to Nazar Mostansar Ibn Ismail. Azhar and Mazhar is the only poem of this poet written in the eighth century. This poem has always been considered as a lyric due to a Hazaj meter. But what seems contradictory is that lyrical verses are purely romantic and have very few descriptions of war. This research seeks to find the linguistic type of this poem through analytical work, statistical analysis and the SIMIA phonometric software. The prosodic and phonetic characteristics of the poem such as monorhym (low and simple verbs), high frequency of plosives and many abbreviations have given the poem proximity to the language of epic. Also, the rhetorical features are based on the frequency of exaggerations, similes and metaphors. These features provide evidence for the epic nature of the poem. The words in this work are mostly perceptible, and the epic impression created by the proper use of words is high. The content characteristics such as objective addresses with the pronoun "you", masculine gender of language, low presence of women, and high imaginative descriptions set the work close to the epic language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Azhar and Mazhar
  • Epic language
  • Lyrical language
  • Nazari Ghohestani
  • Linguistic features

مراجع

الف) کتاب­ها
1. احمدی، بابک (1380)، ساختار و تأویل متن، چ9. تهران: مرکز.
2. بای‌بوردی، چنگیز غلامعلی (1370)، زندگی و آثار نزاری، ترجمه مهناز صدری، تهران: علمی.
3. پارساپور، زهرا (1383)، مقایسه زبان غنایی و حماسی با تکیه بر خسرو وشیرین و اسکندرنامه نظامی، تهران: دانشگاه تهران.
4. جواری، محمدحسین (1383)، انواع ادبی، تبریز: یاس نبی.
5. حق‌شناس، علی­­محمد (1374)، آواشناسی(فونتیک)، تهران: آگاه.
6. حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنرفردوسی، چ2، تهران: ناهید.
7. خالقی مطلق، جلال (1381)، نگاهی به هزاربیت دقیقی و سنجش با سخن فردوسی، در کتاب سخن‌های دیرینه، به‌کوشش علی دهباشی، تهران: افکار.
8. رستگارفسایی، منصور(1353)، تصویرآفرینی در شاهنامه، شیراز: دانشگاه شیراز.
9. زرین‌کوب، عبدالحسین (1372)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، چ4، تهران: نی.
10. سعدی، مصلح­الدّین (1381)، کلّیّات، به اهتمام محمدعلی فروغی، چ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.
11. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389). صورخیال در شعرفارسی، چ12، تهران: آگاه.
12. شمیسا، سیروس (1388)، کلیات سبک‌شناسی، چ3، تهران: میترا.
13. _________ (1389)، انواع ادبی، چ5، تهران: میترا.
14. صفا، ذبیح‌الله ( 1378 )، تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
15. صفوی،کورش (1383). از زبانشناسی به ادبیات، نظم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
16. صورتگر، لطفعلی (1348)، منظومه‌های غنایی ایران، چ2، تهران: ابن‌سینا.
17. مدرسی، حسین (1384)، فرهنگ کاربردی اوزان شعر فارسی، تهران: سمت.
18. نزاری قهستانی (1394)، مثنوی ازهر و مزهر، به‌کوشش محمود رفیعی، تهران: هیرمند.
19. نقوی، نقیب (1384)، شکوه سرودن (بررسی موسیقی شعر در شاهنامه فردوسی بر پایه قافیه و ردیف)، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
ب) مقاله­ ها
1. بهادری، محمدجلیل و شیری، علی اکبر(1392)، «نقش و کارکرد آواها در شعرفارسی (با بررسی شعرحافظ)»، زیباشناسی ادبی، دوره4، ش17، صص84-117.
2. پویان، مجید (1391)، «سبک‌شناسی آوایی شعر حافظ شیرازی با توجه به دیدگاه‌های موریس گرامون»، بهارادب، س5، ش3، صص39-45.
3. ذاکری، گیتا و همکاران (1396)، «آوا و معنا در شاهنامه»، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب)، س9، ش1، بهار، پیاپی31، صص98-120.
4. رحیمی، سیدمهدی و همکاران (1397)، «تحلیل سبکی لایة نحوی منظومه ازهر و مزهر نزاری قهستانی»، دوفصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات زبانی و بلاغی، س9، ش18، پاییز و زمستان، صص 165- 191.
5. شهبازی، اصغر و ملک ثابت، مهدی(1390)، «الگوی بررسی زبان حماسی»، فصل‌نامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش24، بهار، صص 143-179.
6. مشتاق مهر، رحمان و سردار بافکر (1395)، «شاخص‌های صوری و محتوایی ادب غنایی»، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، س14، ش26، بهار و تابستان، صص 1-28.
7. ناتل خانلری، پرویز (1347)، زبان شعر، مجله سخن، دوره 18، آبان، صص 248- 258.
ج) پایان­نامه
1. محمدابراهیمی، آسیه و همکاران (1397)، تبیین زبان غنایی در منظومه خسرو وشیرین نظامی و نظایرآن، رساله دکترا، به راهنمای: دکتر حسین آقاحسینی دهاقانی، دانشگاه اصفهان: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
د) منابع لاتین
1. Hinton, Nicholas (1994), Sound Symbolism, Cambridge: Cambridge University Press.
2. Janis, B, Nuckolls (1999), Annuall Review of Anthropology, Vol. 28.
3. Tesur, Reuven (1992), What Makes Sound Patterns Experessive?, Duke University Press.
کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 22، شماره 48
خرداد 1400
صفحه 49-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار