گونه‌شناسی داستان: بازشناسی ایدئولوژی سیاسی صادق چوبک، در بستر نقیضۀ تمثیلی«اسائۀ ادب»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه مازندران

2 دانشیار دانشگاه مازندران

10.29252/kavosh.2024.20318.3441

چکیده

شناخت گونه‌ها و زیرگونه‌ها، اقدامی مهم در جهت شناساندن آثار ادبی و ارزیابی زیبایی‌های سبکی و زبانی آن‌هاست. در پژوهش حاضر به‌منظور برداشتن گامی در این مسیر، داستان نقیضه‌وار «اسائۀ ادب» از مجموعۀ «خیمه‌شب‌بازی» با استفاده از رویکرد سبک‌شناسی انتقادی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. سبک‌شناسی انتقادی با استفاده از سبک‌شناسی لایه‌ای، که کارکرد آن واکاوی لایه‌های متن به‌منظور کشف ایدئولوژی پنهان آن است، انجام می‌شود. در این روش خردلایه‌ها در بستر کلان‌لایه‌ها، و کلان‌لایه‌ها در ارتباط تداخلی‌شان با یکدیگر مورد بررسی قرار می‌گیرند. نتایج پژوهش نشان‌می‌دهد که این داستان، نقیضه‌ای تمثیلی است که در ژرف‌ساخت خود به حوادث تاریخی مهمی چون بر سر کارآمدن رضاشاه، رفتار دوگانۀ وی در مواجهه با مذهب، قیام مسجد گوهرشاد، سرکوب روحانیون و همچنین ترور آیت‌الله مدرّس اشاره‌دارد. روایت در چارچوب الگوی مکتب رئالیسم سوسیالیستی نوشته‌شده، و همۀ مؤلّفه‌هایی که در این پژوهش به‌صورت پیش‌فرض در نظر گرفته‌ شده‌‌اند، با تشکیل پیکره‌ای معنادار، ایدئولوژی سیاسی-سوسیالیستی نویسنده را در جهت مشروعیت‌بخشیدن به ستیز علیه سلطه، به‌طور ضمنی، انعکاس‌می‌دهند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Typology of story: Recognizing the political ideology of Sadegh Choubak, in the Context Allegorical contradiction of "Esa'e Adab'

نویسندگان [English]

  • Zohreh Niksiyar 1
  • hosein hasanpoor alashty 2
1 PhD in Persian Language and Literature, University of Mazandaran
2 UNIVERSITY OF MAZANDARAN
چکیده [English]

Knowing the types and subtypes is an important step in the direction of familiarizing literary works and evaluating their stylistic and linguistic beauty. In the present study, in order to take a step in the direction, the genre of Esa'e Adab's story from the marquee collection, which was banned by the Pahlavi government, is studied. This typology is done with the approach of critical stylistics, whose main function is to analyze the layers of the text in order to discover its hidden ideology. The results of the research show that the story is an allegorical contradiction, which in its depth refers to important historical events such as Reza Shah's efficiency, his double behavior in the face of religion, the Goharshad mosque uprising, the repression of clerics, and the assassination of Ayatollah Modarres The narrative is written in the framework of the model of the school of socialist realism, and all the components that are assumed in this research, by forming a meaningful body, implicitly reflect the author's political-socialist ideology in order to legitimize the struggle against domination.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Esa'e Adab
  • Ideology
  • Critical Stylistics
  • Allegorical Contradiction

مراجع

  1. الف) کتاب­ها

    1. آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب (درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر)، ترجمۀ احمد گل‌محمّدی و محمّدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
    2. آرون، ریمون (1370)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
    3. انوری، حسن و حسن احمدی‌گیوی (1385)، دستور زبان فارسی 2، تهران: انتشارات فاطمی.
    4. بشلر، ژان (1370)، ایدئولوژی چیست؟ (نقدی بر ایدئولوژی‌های غربی)، ترجمۀ علی اسدی، تهران: انتشارات حیدری.
    5. بشیریه، حسین (1384)، جامعه‌شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی.
    6. تولان، مایکل (1386)، روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی-انتقادی، ترجمۀ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
    7. جول، جیمز (1388)، گرامشی، ترجمۀ محمّدرضا زمردی، تهران: نشر ثالث.
    8. چوبک، صادق (1334)، خیمه‌شب‌بازی، گوتمبرگ: انتشارات کتابخانۀ گوتمبرگ.
    9. دهباشی، علی (1380)، یاد چوبک (مجموعه‌ مقالات)، تهران: نشر ثالث.
    10. سلطانی، علی‌اصغر (1387)، قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نشر نی.
    11. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1372)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگاه.
    12. ضیمران، محمّد (1384)، میشل فوکو: دانش و قدرت، تهران: نشر هرمس.
    13. عاقلی، باقر (1380)، شرح رجال سیاسی و نظامی ایران، تهران: علمی.
    14. فاولر، راجر؛ رومن یاکوبسن؛ دیوید لاج و پیتر بری (1369)، زبان‌شناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نشر نی.
    15. فوران، جان (1378)، مقاومت شکننده (تاریخ تحوّلات اجتماعی ایران)، ترجمۀ احمد تدین، تهران: انتشارات رسا.
    16. لارین، خورخه (1386)، مفهوم ایدئولوژی، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
    17. لوپز، خورخه و جان اسکات (1385)، ساخت اجتماعی، تهران: نشر نی.
    18. مارکس، کارل و فریدریش انگلس (1359)، مانیفست حزب توده، ترجمۀ محمّد پورهرمزان، بی‌جا: حزب تودۀ ایران.
    19. محمودی، حسن (1382)، نقد و تحلیل و گزیده داستان‌های صادق چوبک، تهران: نشر روزگار.
    20. مکی، حسین (1380)، تاریخ بیست‌سالۀ ایران: آغاز سلطنت دیکتاتوری پهلوی، تهران: انتشارات علمی.
    21. میلانی، عبّاس (1380)، معمای هویدا، تهران: نشر اختران.
    22. وینسنت، اندرو (1378)، ایدئولوژی‌های مدرن سیاسی، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: انتشارات ققنوس.
    23. هدایت، مهدی‌قلیخان (1329)، خاطرات و خطرات، تهران: انتشارات نگین.

    ب) مقالات

    1. الهی، صدرالدین (1373)، «با صادق چوبک در باغ یادها»، دفتر هنر (ویژه‌نامۀ صادق چوبک)، انجمن فرهنگی و انسان‌دوستی ایرانیان نیوجرسی، سال 2، شماره 3، 257- 263.
    2. براهنی، رضا (1377)، «بحران چوبک و روایت تجدّد و حرامزادگی در آثارش»، آدینه، شماره 131، 20-24.
    3. بیاد، مریم و فاطمه نعمتی (1384)، «کانونی‌سازی در روایت»، پژوهش‌های ادبی، جلد 2، شماره 7، 83- 108.
    4. پنی‌کوک، الستر (1378)، «گفتمان‌های قیاس ناپذیر»، ترجمۀ علی‌اصغر سلطانی، علوم سیاسی، سال 1، شماره 4، 118-154.
    5. دُرپر، مریم (1391)، «سبک‌شناسی انتقادی، رویکردی نوین در بررسی سبک بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی»، نقد ادبی، سال 5، شماره 17، 37-62.
    6. دُرپر، مریم (1393)، «لایه‌های مورد بررسی در سبک‌شناسی انتقادی داستان کوتاه و رمان»، جستارهای زبانی، دورۀ 5، شماره 5، 65-94.
    7. نبی‌لو، علیرضا و فرشته دادخواه (1398)، «تحلیل مدیر مدرسه آل احمد بر مبنای سبک‌شناسی انتقادی»، پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، دوره 9، شماره3، 991- 1030.

    ج) لاتین

    1. Haynes, J. (1995). Style. London & New York: Rutledge.
    2. Hutcheon, L. (1978). Parody without Ridiclue Observations. Canadians Review of Comprative Literature. Volum 5, Number 2.
    3. Marx, K., and Engels, F. (1845). The German Ideology. In Marx- Engels, Collected Works, Vol. 5, Lawrence & Wishart, London.
    4. Van Dijk, T. (2001). Multidiskiplinary CDA: a Plea fir Diversity. In R.
    5. Weber, M. (1978). Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology, 2 Vols. California: University California Press.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار